چه مدرسه‌هایی برای بچه‌ها دوست داشتنی است؟
تاریخ انتشار: ۲۷ تیر ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۲۵۲۰۷۶
ایسنا/خراسان رضوی یک روانشناس با طرح این سوال که چرا پرداختن به سلامت روان دانش‌آموزان ضروری است، تصریح کرد: مدارسی وجود دارد که در آن فضای بسیار رقابتی با سختگیری‌های زیادی وجود دارد؛ به طوری که وقتی دانش‌آموز حتی اسم آن مدرسه را می‌شنوند استرس می‌گیرند. اگر می‌خواهیم که بچه‌ها مطالب درسی را به خوبی فرابگیرند و دست و دلشان به درس خواندن برود ناگزیریم که به لحاظ هیجانی کاری کنیم که حالشان خوب باشد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
آزاده عطاری در جلسه‌ای با عنوان راهکارهایی ساده برای افزایش سلامت روان دانش‌آموزان در کلاس درس و مدرسه که در تالار فردوسی مجتمع جهاد دانشگاهی مشهد برگزار شد، عنوان کرد: ما می‌خواهیم مروری کنیم بر بسته سلامت روان دانش‌آموزان در کلاس درس و مدرسه که توسط موسسه آنافروید لندن پیشنهاد شده است.
وی در خصوص موسسه آنافروید لندن گفت: به طور کلی انگلستان یکی از بهترین سیستم‌های آموزشی را در دنیا دارد؛ نه تنها در آموزش بلکه از بدو تولد دولت با نهادهای حوزه سلامت خود مسئول تدوین برنامه‌هایی برای سلامت روان کودکان، والدین و دانش‌آموزان است. موسسات و دانشگاه‌هایی موظف هستند که تحقیقات و کارهایشان زیر نظر این نهادها باشد. فایده این کار این است که با نیازهای جامعه مطابق می‌شود و تحقیقاتشان قرار است کاربردی باشد. برای اینکه دو بعد علم و کاربرد را در کنار یکدیگر داشته باشند با دانشگاه UCL همراه هستند.
این روانشناس ادامه داد: به طور کلی موسسه آنا فروید به نوعی بین دانشگاه و جامعه متصل است. این موسسه تحقیقاتی انجام می‌دهد که بسیار کاربردی است. به عنوان مثال در حال حاضر پروژه‌ای دارند که قسمتی از آن به مدارس مربوط است و با برگزاری جلساتی در این خصوص نیازهای بچه‌ها، معلمان و خانواده‌ها را شناسایی و پس از انجام تحقیقاتی که اکثرا توسط دانشجویان دانشگاه UCL انجام می‌شود، نتایج حاصل را در سمینارها، کارگاه‌ها یا جلساتی به معلمان و سفارش‌دهندگان این تحقیقات ارائه می‌دهند. با یک بررسی در سایت این موسسه تحقیقات زیادی را می‌توانید مشاهده کنید.
عطاری افزود: در قسمت مربوط به مدارس در این موسسه بیان شده کارها و محورهای زیادی وجود دارد که مسئولین مدارس برای بهتر شدن حال کودکان در مدارس باید مد نظر داشته باشند و لحاظ کنند. تحقیقات بسیار زیادی صورت گرفته است که وقتی حال کودکان در مدارس خوب نباشد چه تاثیراتی در عملکرد تحصیلی، انگیزه و یادگیری آنها می‌گذارد. درواقع پس از پایش در خصوص نتایج ارتباط یادگیری و سلامت روان با یکدیگر، ابتدا به صورت کلی طرح‌ها و پیشنهاداتی را ارائه و سپس راهبردهای جزیی و کوچک‌تری را می‌دهند.
باید کسانی که دغدغه سلامت روان در مدارس را دارند شبکه‌ای عمل کنند
وی با بیان اینکه یک اتفاقی که در کشور ما می‌افتد این است که مشاوران مدارس، معلمین و کسانی که در مدرسه‌اند و دغدغه سلامت روان دارند، به یکدیگر متصل نیستند، توضیح داد: در واقع افراد دغدغه‌مند به صورت یک شبکه نیستند، در حالی که در همه جای دنیا گروه‌ها، شبکه‌ها و صنف‌هایی شامل افراد علاقه‌مند وجود دارد که این مسیر را پیش می‌برند. امیدوارم این جلسه شروعی برای افراد دغدغه‌مند در خصوص مباحث علمی در رفتار با دانش‌آموزان باشد.
این روانشناس با اشاره به اینکه بسته پیشنهادی موسسه آنافروید در خصوص راهکارهای سلامت روان دانش‌آموزان در مدرسه و کلاس درس در قالب هشتاد و پنج صفحه آورده شده است، اضافه کرد: یکی از محورهایی که در این بسته وجود دارد، این است که می‌گوید مدرسه‌ای به لحاظ سلامت روان سالم است که در آن افراد با یکدیگر ارتباط دارند. در سطوح اولیه این ارتباط بچه‌ها توسط معلمان دیده می‌شوند و روابط حمایتگرانه‌ای را تجربه می‌کنند. در نتیجه در بچه‌ها احساس تعلق و نزدیکی به یکدیگر به وجود می‌آید.
عطاری با بیان اینکه در بخشی دیگر از این بسته در خصوص اصول کلی سلامت روان صحبت می‌شود، گفت: این بخش ابعاد مختلف احساسات، اهداف و تصمیم‌گیری مشارکتی در مدارس و دانش‌آموزان را شامل می‌شود. بچه‌ها باید احساسات خود را بشناسند و در مدرسه درباره آن صحبت شود و در این خصوص آموزش دیده باشند. همچنین باید در رابطه با هدف‌گذاری و کارهای مشارکتی در دانش‌آموزان نیز صحبت شود.
وی ادامه داد: اضطراب و مدیریت خلق در دانش‌آموزان، مقابله با قلدری و شناسایی بچه‌های آسیب‌پذیر به لحاظ سلامت روان و مباحث خود مراقبتی معلمان، به صورت کلی از دیگر مواردی است که در این جلسه به آن می‌پردازیم.
این روانشناس با اشاره به اینکه آسمان در همه جا یک رنگ نیست اما در نهایت بچه‌های همه جا مشکلات بسیار نزدیکی به یکدیگر دارند، بیان کرد: درست است که باید پروتکل‌ها بومی‌سازی شود اما به گونه‌ای نیست که موضوعی پرت باشد و نتوان به آن پرداخت، در واقع در جزییات تفاوت‌هایی داریم.
چرا بعضی بچه‌ها از درس خواندن فرار می‌کند؟
عطاری با تاکید بر اینکه در ابتدا باید بدانیم که چرا پرداختن به سلامت روان دانش‌آموزان ضروری است، تصریح کرد: بر اساس کارکردهایی که بخش‌های مختلف مغز انسان دارد، وقتی فرد به لحاظ هیجانی برانگیخته و ناراحت باشد، تا مدتی می‌گوید دست و دلم به کار نمی‌رود و قسمت‌های مربوط به یادگیری مغز در وی مختل می‌شود. مدارسی وجود دارد که در آن فضای بسیار رقابتی با سختگیری‌های زیادی وجود دارد؛ به طوری که وقتی دانش‌آموز حتی اسم آن مدرسه را می‌شنوند استرس می‌گیرند. با این وجود می‌گویند که چرا دانش‌آموزان از درس خواندن فرار می‌کنند، چرا چیزی را یاد نمی‌گیرند و ...
وی افزود: بنابراین اگر می‌خواهیم که بچه‌ها مطالب درسی را به خوبی فرابگیرند و دست و دلشان به درس خواندن برود ناگزیریم که به لحاظ هیجانی کاری کنیم که حالشان خوب باشد. در واقع تضمین سلامت روان بچه‌ها حداقل در مدرسه بر عهده خود مدرسه است. برای ما عجیب بود که وقتی در خصوص این جلسه اطلاع‌رسانی کردیم بسیاری از والدین برای حضور در این جلسه از ما سوال می‌پرسیدند.
رابطه بین معلم و دانش‌آموز باید یک رابطه دلبستگی باشد
وی با بیان اینکه امن بودن محیط مدرسه در کشور انگلستان نتیجه سیاست‌گذاری‌هایی است که در این خصوص انجام داده‌اند، توضیح داد: در واقع کاملا ساختارها و برنامه‌ریزی‌ها برای مدرسه‌ای که سلامت روان، سلامت جسم و یادگیری دانش‌آموزان را در کنار یکدیگر در برگرفته است، به راحتی قابل مشاهده است. در تحقیقاتی که صورت گرفته است، بیان می‌کنند که حدود ۵۰درصد از معلمان انگلستان(UK) معتقد هستند که سلامت روان دانش‌آموزانمان مهمترین اولویت ما است اما نمی‌دانیم باید برای آن چکار کنیم. از آن طرف بیش از ۴۰درصد دیگر می‌گویند سلامت روان دانش‌آموزان یکی از اولویت‌های ما است. پس در نتیجه وقتی با چنین آماری مواجه شدند اقدام به طراحی این بسته می‌کنند.
این روانشناس خاطر نشان کرد: اولین چیزی که یک مدرسه را به لحاظ سلامت روان تایید می‌کند، مدرسه‌ای است که مسئولان و معلمین آن علاوه بر اینکه راه‌های ارتباط موثر با دانش‌آموزان را می‌دانند، علاقه‌مند به ارتباط با بچه‌ها باشند.
عطاری با اشاره به مفهوم دلبستگی در روانشناسی، گفت: تا کنون هر وقت در روانشناسی حرف از دلبستگی می‌شد ذهن همه با سمت والدین می‌رفت. امروزه روی معلم‌ها نیز به عنوان چهره دلبستگی نیز کار می‌کنند یعنی رابطه بین معلم و دانش‌آموز نیز باید یک رابطه دلبستگی باشد. وجود چهره دلبستگی باعث می‌شود اگر دانش‌آموز دچار هرگونه مشکلی باشد بتواند با این چهره دلبستگی در میان بگذارد.
در هیچ کجای دنیا در مدرسه معلم‌ها دیرتر از بچه‌ها به کلاس نمی‌روند
وی در خصوص راهکارهای افزایش دلبستگی بین معلم و دانش‌آموز، گفت: در هیچ کجای دنیا در مدرسه معلم‌ها دیرتر از بچه‌ها به کلاس نمی‌روند. اگرچه من نسبت به مشکلاتی که برای معلم‌های ما از منظرهای مختلف وجود دارد آگاه هستم، اما معلم میزبان بچه‌ها است.
این روانشناس با تاکید بر لزوم برگزاری جلساتی در این خصوص گفت: ما به دنبال ایده‌آل نیستیم، بلکه به دنبال موارد کوچک اما قابل اجرا هستیم. تحقیق دیگری انجام شده است که بر اساس آن مشاهده شده که عملکرد تحصیلی در کلاس‌هایی که معلم‌ها ده روز در یک سال تحصیلی با دانش‌آموزان خود گفت‌وگویی خصوصی در رابطه با مواردی مثل نتیجه بازی‌های تیم مورد علاقه دانش‌آموز و چنین مواردی انجام می‌دهند، در مقایسه با گروهی که این کار را نمی‌کنند به شدت تفاوت می‌کند.
عطاری ادامه داد: در مجموع نباید از اینکه به دانش‌آموز بگوییم برای من اهمیت داری، بترسیم. می‌توانیم به صورت هفتگی یا ماهانه یادداشت‌هایی در کنار نمراتی که برای دانش‌آموز می‌گذاریم این اهمیت داشتن و دیده شدن را به او یادآوری کنیم. ادبیات معلم در گفت‌وگو با والدین و دانش‌آموزان از دیگر مواردی است که می‌توان روی آن کار کرد.
بچه‌های بیش فعال در حرکت، ارتباط و هنر عالی هستند و باید بیشتر دیده شوند
وی با بیان اینکه مدارس ما برای یک عده خاص و افرادی است که یک قسمت به خصوص از مغزشان کار می‌کند، اضافه کرد: به عنوان مثال بچه‌های بیش فعال در حرکت، ارتباط و هنر بسیار عالی هستند و لازم است که بیشتر دیده شوند. وقتی ما به دانش‌آموز فرصت‌هایی بدهیم تا حداقل علایق خود را بیان کنند، می‌تواند قدم بزرگی برای پیشرفت باشد. باید بگذاریم بچه‌ها نسبت به خود و علایق خود اطلاعات بدهند.
این روانشناس با تاکید بر لزوم ارتباط دانش‌آموزان با همسالان خود، بیان کرد: دوست صمیمی مهمترین سرمایه زندگی آدم است. در دوره نوجوانی خصوصا شبکه دوستان می‌تواند بسیار موثر باشد که مدرسه در این زمینه بسیار حائز اهمیت است. ایجاد فرصت‌هایی برای کار گروهی و برگزاری اردوها از دیگر مواردی است که می‌تواند در این خصوص تاثیر داشته باشد. ایجاد قوانین در گروه‌ها، نقش دادن به افراد گروه و در آخر ارزیابی کار گروهی دانش‌آموزان توسط خودشان یکی از موارد مربوط به تقویت این ارتباط است. مدرسه‌ای خوب است که جلوی ارتباط دانش‌آموزان را نگیرد.
عطاری با اشاره به اینکه عموما اینطور به نظر می‌رسد که در کلاس‌ها افراد به صورت زیادی هم‌شکل هستند، یادآور شد: در واقع اینگونه است که افرادی که متفاوت هستند نسبت به بیان این تفاوت شرم دارند. چقدر از بچه‌های طلاق، اقلیت‌ها و دارای بیماری خاص نسبت به وضع خانواده خود به راحتی می‌توانند صحبت کنند؟ اگر صدای این افراد را نداریم به این معنی است که ما به آنها صدایی ندادیم. ما باید از این تنوع‌هایی که وجود دارد استقبال کنیم. تنوع دنیای روانی بچه‌ها را غنی می‌کند و باید قدر آن را بدانیم.
وی افزود: از دیگر مواردی که بر آن تاکید می‌کنم ارزش‌محوری در مدارس است. موسسه آنافروید در همه زمینه‌ها داری سه ارزش برابری، دربرگرفتن و تنوع است و در همه برنامه‌ها و کلاس‌های خود متعهد هستند تا میزان برآورده شدن این ارزش‌ها را بسنجند و در پایان هر دوره از شرکت‌کنندگان می‌خواهند که چه میزان نسبت به این ارزش‌ها متعهد بوده‌اند.
شوخی‌های قومیتی نوعی خشونت است
این روانشناس با بیان اینکه خشونت پنهان از دیگر مواردی است که می‌توان به آن اشاره کرد، توضیح داد: شوخی‌های قومیتی نیز نوعی خشونت است که بر دانش‌آموزان تاثیر بدی می‌گذارد و باعث ایجاد شرم می‌شود و باید بجای شوخی انگاری چنین مواردی به صورت جدی نسبت به آن برخورد شود.
عطاری در خصوص مدیریت احساسات در اصول کلی سلامت روان، تصریح کرد: یکی از کارهایی که می‌توان در این خصوص انجام داد این است که مجموعه‌ای از کلمات بیان کننده احساسات خاصی را گردآوری و از دانش‌آموزان بخواهیم در پایان یا در طول کلاس هر احساسی که دارند را علامت زده یا نشان دهند تا بتوانیم در جلسات بعدی یا همان جلسه نسبت به بهبود وضعیت اقدامی انجام دهیم. به عنوان مثال در روزی که دانش آموزان امتحان دارند طبیعتا همگی نگران هستند؛ می‌توان از دانش‌آموزان خواست تا در بالای برگه خود مقدار نگرانی خود را از صفر تا ۱۰ بنویسند که همین موضوع می‌تواند در کاهش نگرانی کمک بسزایی کند.
وی در رابطه با لزوم فعالیت‌های معلمان برای افزایش اعتماد به نفس در دانش‌آموزان اضافه کرد: معلم‌ها نباید تشویق‌های نادرستی انجام دهند. به عنوان مثال به دانش‌آموز بگویند اگر 10 ستاره بگیری فرشته‌ها به زمین می‌آیند، تو ریاضیدان کلاس هستی، تو دانشمندی، تشویق‌های این چنینی می‌تواند در دانش‌آموزان کمال‌گرایی و اضطراب ایجاد کند. این نوع تشویق‌ها اینگونه بیان می‌کند که نتیجه مهم است. تاکید می‌کنم همیشه تلاش، کارهای کوچک و فرایند را تشویق کنید. تشویق درست یعنی اینکه اگر دانش‌آموزی نمره‌اش از نیاز به تلاش به قابل قبول ارتقا پیدا کرد به او بگوییم که با اینکه می‌دانم این درس برایت سخت است، بسیار تلاش کرده‌ای و این پیشرفت باعث افتخار است. تشویق‌های درست به این معنی است که به دانش‌آموز بگوییم تو در هر سطحی که هستی خوبی و جای مشخصی وجود ندارد که به آنجا برسی.
اضطراب مسئله شایع مدارس است
این روانشناس با بیان اینکه اضطراب مسئله شایع مدارس است، گفت: اولین چیزی که مدیران، مشاوران و معلمان مدارس با آن دست به گریبان هستند اضطراب و افسردگی در نوجوانان است. خوب است که مشاوران و معلمان مدرسه گام‌هایی که ما در اتاق درمان برای کار با احساسات در جلسه اول انجام می‌دهیم را طی کنند؛ در ابتدا بچه‌ها باید با احساس اضطراب آشنا شوند و آن را بشناسند. اگر از بیان یک احساس خجالت بکشیم آن احساس در ما می‌ماند. یکی از ایده‌های جالبی که در بسیاری از مدارس دنیا وجود دارد، classroom buddy است. buddy به آن رفیقی می‌گویند که پایه است و هر مشکلی داریم سراغ آن می‌رویم. در این مدارس بچه‌های پایه‌های پایین‌تر دانش‌آموزی را از پایه‌های بالاتر مشخص می‌کنند و در مسیر حمایت او قرار می‌گیرند. در واقع آن دانش‌آموز پایه بالاتر مانند یک برادر بزرگتر تلقی می‌شود و در کنار سایر دانش‌آموزان است که این ایده می‌تواند در تقویت نقش حمایت کردن از کودکی به دانش‌آموزان کمک کند.
عطاری ادامه داد: ممکن است برخی دانش آموزان اختلال یادگیری یا نوشتن داشته باشند. معلم می‌تواند تکالیف چنین دانش‌آموزانی را بشکند و کوتاه‌تر کند. من همیشه می‌گویم در کلاس اول، دوم و سوم مدرسه‌ای خوب است که به دانش‌آموز شما احساس توانستن بدهد نه اینکه خواندن و نوشتن یاد بدهد. به دنبال مدرسه‌ای نباشید که از همان ابتدا به صورت مستمر فقط یاد بدهد این آموزش‌های مستمر نوعی آزار محسوب می‌شود.
وی افزود: از دیگر مواردی که می‌توان به آن اشاره کرد این است که هر از چندگاهی با طرح سوالاتی از کودکان بپرسیم مدرسه خوب چه مدرسه‌ای است؟ حالتان با این کلاس چطور است؟ چه راهکارهایی برای بهتر شدن وضعیت کلاس دارید؟ اگر بخواهیم شما بیشتر خوشحال باشید چکار کنیم؟
این روانشناس با اشاره به اینکه مقابله با قلدری از دیگر محورهای اشاره شده در این بسته است، توضیح داد: مهمترین دلیل ترک مدرسه قرار گرفتن در معرض قلدری است؛ قلدری، Bully یا آزار همسالان تعبیر شده است. bully وقتی بین همسالان اتفاق می‌افتد در واقع نوعی خشونت علیه یک قربانی است که به صورت مکرر توسط یک نفر یا یک گروه انجام می‌شود و می‌تواند در اشکال مختلف فیزیکی، کلامی، فحاشی، شایعه‌پراکنی و غیره باشد. باید به این افراد در مدرسه اشاره شود و راجع به آنها به طور کاملا جدی صحبت کرد.
عطاری با بیان اینکه مهمترین راه‌های پیشگیری از Bully همان کارهایی است که برای انسجام کلاس انجام می‌دهیم، اضافه کرد: برگزاری اردوها و تمرین‌های مختلف ارتباطی بچه‌ها از عواملی است که می‌تواند مانع Bully شود. دومین راهکار تعیین و تاکید بر ارزش‌های مدرسه است. همچنین می‌توانیم در خصوص راه‌های مقابله با قلدری به دانش‌آموزان آموزش دهیم.
وی در خصوص نشانه‌های Bully شدن، گفت: عدم حضور در مدرسه، اضطراب، افت تحصیلی ناگهانی، عدم تمایل به صحبت و مشارکت در کلاس، پرخاشگری و تنهایی از نشانه‌های بروز قلدری در دانش‌آموزان است.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی اجتماعی استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی شهرستانها استانی فرهنگی و هنری استانی سیاسی استانی علمی و آموزشی استانی ورزشی كهگيلويه و بويراحمد استانی اجتماعی استانی اقتصادی استانی شهرستانها استانی فرهنگی و هنری سلامت روان دانش آموزان دیگر مواردی دانش آموزان دانش آموزان عنوان مثال دانش آموز دانش آموز درس خواندن مدرسه ای تشویق ها معلم ها بچه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۲۵۲۰۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ممنوعیت‌های تازه به سبک دهه ۶۰ در مدارس
روزنامه هم میهن در گزارشی به قلم شادی مکی به سختگیری‌هایی که در برخی مدارس می‌شود پرداخت و همچنین رفتار مدیران و معاونان را در این مدارس مورد بررسی قرار داد: در مدارس چه می‌گذرد؟ مدیران، مشاوران و معاونان چگونه با دانش‌آموزان تعامل می‌کنند؟ اینها پرسش‌های مهمی است که دانش‌آموزان، مدیران و کارشناسان آموزشی به آن پاسخ می‌دهند. دانش‌آموزان می‌گویند که هنوز کیف‌هایشان را برای پیدا کردن سیگار، آینه، لوازم آرایش و گوشی‌های تلفن‌همراه می‌گردند و در این پروسه فشار زیادی به آنها وارد می‌شود. هنوز اندازه و رنگ موی دانش‌آموزان دختر در کانون توجه است. هنوز رفت‌وآمد‌ها کنترل می‌شود. با پسران رفتار‌های نادرست می‌شود، برایشان جلسه‌های توجیهی برگزار می‌کنند و در این وضعیت دانش‌آموزان متولد دهه‌های ۸۰ و ۹۰ که زیربار مدرسه‌داری با سختگیری‌های دهه ۶۰ نمی‌روند، لجبازتر شده‌اند.
کارشناسان آموزشی می‌گویند که با نسخه‌های قدیمی و تاریخ‌انقضا‌گذشته نمی‌شود با این دانش‌آموزان تعامل کرد. به گفته این کارشناسان، هنجار‌های نوجوانان امروز به‌تبع تحولات رخ‌داده در جهان و در کشور تغییر کرده است. رفتار‌هایی مانند بازرسی کیف‌ها که نسل‌های دهه‌های ۵۰ و ۶۰ هم با آن سر ناسازگاری داشتند، امروز نمی‌تواند راهی برای تعامل با نوجوانان باشد. تنها نتیجه این رفتارها، احساس انزجار و تنفر نسبت به ارزش‌ها و قوانین است. کارشناسان می‌گویند که نسل جدید، زور و اجبار را نمی‌پذیرد و برای پذیرش یک مسئله ابتدا باید اقناع شود و بعد از آن حق انتخاب داشته باشد.
هنوز «آینه» ممنوع استدانشآموزان مقطع متوسطه گلایه فراوان دارند؛ گلایه آنها از برخورد‌های سلیقه‌ای است. کیانا یکی از دانش‌آموزان کلاس نهم است که می‌گوید: «مسئولان مدرسه، اول سال تحصیلی برای بچه‌ها جلسه‌ای برگزار کردند و درباره همین مسائل با ما حرف زدند. آنها گفتند اگر بچه‌ها پیرسینگ یا هر وسیله دیگری که با استایل دانش‌آموزی تطابق ندارد، همراه‌شان دارند محترمانه تحویل دهند. اما کسی این‌کار را نکرد.
درحال‌حاضر وقتی مسئولان مدرسه چنین وسائلی را دست بچه‌ها ببینند با بی‌احترامی، خشونت و استفاده از الفاظ رکیک می‌گیرند. گاهی هم خانواده‌ها را صدا می‌کنند. بچه‌ها هم وقتی این رفتارها را می‌بینند بیشتر لجبازی می‌کنند.»
کیانا می‌گوید که فضای مدرسه شاد نیست؛ هیچ اقدامی از سوی مسئولان مدرسه برای شاد کردن فضا صورت نمی‌گیرد و حتی گاهی به آنها فشار وارد می‌کنند: «مثلاً ما را مجبور می‌کنند در بعضی از جشنواره‌های مناسبتی شرکت کنیم که این موضوع ما را آزار می‌دهد. چرا باید برخلاف خواسته‌مان در جشنواره، جشن و مناسبتی مشارکت کنیم. درحالی‌که در مسائل مهم‌تر به خواسته‌های ما توجه نمی‌کنند.»
او ادامه می‌دهد: «مثلاً ما به‌عنوان دانش‌آموزان پایه نهم که در مقطع حساسی هستیم و امتحان نهایی داریم، نیمی از سال به‌دلیل بارداری یا حوادثی که برای معلمان‌مان رخ داد، کلاس نداشتیم و وقتی به این موضوع اعتراض کردیم و درخواست دادیم تا معلم جایگزین برایمان بگذارند، اصلاً به خواسته‌مان توجه نکردند. همه اینها درحالی‌است که توجه به مدل موی دانش‌آموزان یا همراه داشتن انگشتر و گردنبند و آینه، برای آنها مهم‌تر از تشکیل کلاس و داشتن معلم است.»
محمد، دانش‌آموز کلاس دهم است و می‌گوید که رفتار مسئولان مدرسه با آنها خوب نیست. گاهی کیف بچه‌ها را می‌گردند تا شاید گوشی پیدا کنند، اما این کارها نتیجه معکوس دارد. کیف دانش‌آموزان حریم شخصی آنهاست. او درباره علت لجبازی بچه‌ها با مدیر و مسئولان مدرسه می‌گوید: «گاهی برای ساده‌ترین مسائل به آنها ناسزا می‌گویند و توهین می‌کنند. این کارها باعث لجبازی دانش‌آموزان می‌شود.»
مصرف سیگار، گل و لجبازی با مدیرانمعضل جدید مدیران مدرسه، اما حالا سیگار‌های الکترونیکی است. «سال تحصیلی گذشته گروهی از دانش‌آموزان مدرسه موج سیگار کشیدن را راه انداختند. در آن زمان بچه‌ها حوالی مدرسه سیگار می‌کشیدند. مسئولان مدرسه بعد از شناسایی بچه‌هایی که این موج را راه انداخته بودند، آنها را اخراج کردند. مدتی بعد از این ماجرا متوجه شدم که تعدادی از بچه‌ها در مدرسه سیگار الکترونیکی می‌فروشند و حتی برخی از دانش‌آموزان سیگار الکترونیکی را داخل مدرسه هم استفاده می‌کردند.»
این ماجرایی است که علیرضا ۱۶ ساله تعریف می‌کند. او، اما مصرف پاد یکی از انواع سیگار‌های الکترونیک را از اسفندماه سال گذشته شروع کرده: «استفاده از پاد به‌عنوان یکی از سیگار‌های الکترونیکی، به من حس باحال بودن می‌دهد. من به لذت‌های زودگذر دنیا آنقدر اهمیت نمی‌دهم که به خاطر ضرر‌های کم پاد، از آن استفاده نکنم. به‌هرحال قلیون و سیگار هم ضرر دارند، اما مردم استفاده می‌کنند. برخی معتادند و به نیکوتین نیاز دارند، برخی دیگر هم مثل نسل ما فقط خوششان می‌آید که از این سیگار‌های الکترونیکی استفاده کنند.»
در مدرسه هومان ۱۵ ساله، اما فقط سیگار‌های الکترونیکی استفاده نمی‌کنند، گل و سیگار‌های معمولی هم در جمع‌شان پیدا می‌شود. هومان کلاس نهم است و استفاده از پاد را از تابستان سال گذشته شروع کرده. چرا کشیده؟ «دوستانم می‌کشیدند و من هم خوشم آمد که بکشم. اما اگر بدانم این سیگارها خیلی ضرر دارند، استفاده نمی‌کنم.»
او می‌گوید که در مدرسه آنها اتفاقات دیگری هم می‌افتد: «گل، ۴۰۰-۳۰۰هزار تومان است و خیلی‌ها می‌کشند. سیگار معمولی هم مصرف می‌کنند.» برای دانش‌آموزان مدرسه آنها قیمت بالای گل، مهم نیست به‌همین‌دلیل حتی هر روز می‌خرند. خانواده‌ها، اما بی‌خبرند: «بیشتر بچه‌ها گل را بیرون از مدرسه می‌کشند و بسیاری از آنها به‌دلیل مصرف همین مخدر دچار مشکلات روحی و روانی شده‌اند.»
هومان اینها را می‌گوید و ادامه می‌دهد که چند وقت پیش، مسئولان مدرسه دستگاه تشخیص نیکوتین و گل خریدند تا از بچه‌ها تست بگیرند، اما هیچ‌وقت از آن استفاده نکردند: «مدیرمان با ما صحبت کرد که دیگر نکشیم. حتی محدوده‌ای خارج از مدرسه را مشخص کرد و گفت که در آن محدوده سیگار نکشیم، اما دانش‌آموزان از روی لجبازی با مدیر دقیقاً در همان محدوده سیگار می‌کشند و فیلم و عکسش را در اینستاگرام منتشر می‌کنند.»
استیصال خانوادههاپدر دانش‌آموزی که بنا به اصرار فرزندش ناچار شده برای او سیگار الکترونیکی بخرد، می‌گوید که مصرف این سیگارها به‌شدت بین دانش‌آموزان رایج شده. این پدر اواخر سال گذشته متوجه می‌شود که همه دوستان پسر ۱۴ ساله‌اش از این نوع سیگار استفاده می‌کنند: «پسرم هر خواسته‌ای دارد، با ما مطرح می‌کند و ما هم اگر بدانیم خواسته‌اش معقول است، برایش تامین می‌کنیم.
اواخر سال گذشته او از ما خواست که برایش پاد بخریم.» والدین تحقیقاتی انجام داده و باتوجه به مضرات استفاده از این نوع سیگارها، از خریدن آن خودداری می‌کنند: «دوستان پسرم همه از این سیگارها استفاده می‌کنند. ما حدس زدیم که ممکن است وقتی دوستانش از این دستگاه استفاده می‌کنند، او هم بخواهد امتحان کند و از سیگار مصرفی سایرین استفاده کند. ترسیدیم دچار بیماری‌های واگیردار ناشی از مصرف مشترک شود، به‌همین‌دلیل تصمیم گرفتیم خودمان برایش سیگار الکترونیکی بخریم که حداقل از کیفیت آن اطمینان نسبی داشته باشیم. زیرا بیشتر این سیگارها چینی و قاچاق هستند و مشخص نیست از چه موادی در آنها استفاده می‌شود. برای خرید پاد، ۳ میلیون تومان هم پرداخت کردیم.» خانواده، اما حالا از کارشان پشیمان شده‌اند.
اختلال در رشد مغزیمحمد هاشمیان، فوق‌تخصص ریه، اما شیوع استفاده از سیگار‌های الکترونیکی در میان دانش‌آموزان را مهم می‌داند و به هم‌میهن می‌گوید: «باید ابتدا این موضوع بررسی شود که فلسفه ایجاد سیگار‌های الکترونیکی چه بوده، زیرا این سیگارها ضرر زیادی دارند و در جهان تبدیل به معضلی برای سلامت جامعه شده‌اند. ماجرا از آنجا شروع شد که به‌دلیل خطرات استفاده از سیگار، پزشکان به مصرف‌کنندگان توصیه کردند تا مصرف سیگار را ترک کنند. زیرا سیگار علاوه بر اینکه عامل بسیاری از سرطان‌هاست مانند سرطان مثانه، پانکراس، معده و...، باعث بیماری‌های انسدادی مزمن ریه هم می‌شود. این بیماری باعث التهاب راه‌های هوایی و تنگ‌شدن آن می‌شود.»
او اضافه می‌کند که راهکارهای مختلفی برای ترک سیگار پیشنهاد شد که مشاوره‌های پزشکی و روانپزشکی، آدامس، برچسب‌های نیکوتین، از جمله آنها بودند: «استفاده از سیگار‌های الکترونیکی هم راهکار دیگری برای ترک سیگار بود. یعنی ورود این نوع سیگار به بازار به منظور کمک به ترک سیگار بود.»
این فوق‌تخصص ریه این را هم می‌گوید که مضرات این سیگارها، در اوایل تولیدش چندان معلوم نبود، اما بعد از مدتی برخی از ضرر‌های آن مشخص شد: «بعد‌ها مشخص شد که این سیگارها موجب سرفه، ایجاد خلط؛ نفس تنگی و احتمالاً انسداد ریه می‌شود. مواد شیمیایی واردشده به بدن از طریق این سیگارها باعث التهاب ریه می‌شود که کنترلش سخت است. نیکوتین موجود در این سیگارها باعث افزایش تپش و انقباض قلب و بالا رفتن فشار خون می‌شود؛ بنابراین در جهان مصرف این سیگار به افراد عادی توصیه نمی‌شود.»
به گفته او درحال‌حاضر سازمان غذا و داروی آمریکا، مصرف سیگار الکترونیکی در راستای ترک سیگار را تایید نکرده است: «این سیگارها آثار بسیار مضر دیگری هم دارند که ممکن است در طول زمان مشخص شوند. حتی ممکن است این آثار بدتر از آثار سیگار هم باشند.»
هاشمیان درباره تاثیر مصرف سیگار‌های الکترونیکی بر نوجوانان هم می‌گوید: «مطالعات نشان داده که این سیگارها هم برای رشد مغز نوجوانان مشکل‌ساز است، هم روی سیستم جنسی و تولیدمثل آنها اثر می‌گذارد. حتی مصرف این نوع سیگارها توسط مادران باردار می‌تواند باعث ایجاد اختلال در جنین شود.»
توبیخ و اخراج بی‌فایده استفروغ تیموریان، جامعه‌شناس و کارشناس آموزشی که سال‌هاست در مقطع متوسطه تدریس می‌کند، اما با تایید شیوع و گسترش استفاده از انواع سیگار‌های الکترونیکی در میان دانش‌آموزان به هم‌میهن می‌گوید: «مسائل مختلف در مدارس آنقدر زیاد است که مسائلی مثل کشیدن سیگار معمولی و الکترونیکی و حتی مخدر گل، عادی شده است. چندی پیش در مدرسه‌ای که تدریس می‌کنم، بچه‌ها را به‌دلیل آوردن موبایل به مدرسه گشتند، بچه‌ها موبایل‌ها را پنهان کردند، اما در کیف‌هایشان وسایل زیادی مثل سیگار، حشیش، وسایل پیشگیری و قرص جلوگیری از بارداری پیدا شد.»
او معتقد است که به‌هرحال فضای مجازی روی رفتار دانش‌آموزان تاثیر گذاشته است: «زنان جامعه آنقدر با ناکامی‌های مختلف مواجه‌اند که امروز بچه‌ها با کشیدن سیگار یا مسائل مختلف دوست دارند خودشان را نشان دهند. خیلی از این دانش‌آموزان می‌خواهند بگویند، همان‌کار‌هایی را می‌توانند انجام دهند که هم‌سن‌و‌سالان شان انجام می‌دهند. نسل جدید به گونه‌ای رفتار می‌کند که گویی چیزی برای از دست دادن ندارد.» بااین‌همه او معتقد است که تنبیه، توبیخ و اخراج دانش‌آموزان در ارتباط با این مسائل بی‌فایده است.
تکرار سختگیری دهه‌های قبلحالا در کنار ماجرای کشیدن سیگار‌های الکترونیک و برخورد مسئولان مدرسه، گشتن و بازرسی کیف دانش‌آموز در مدرسه که در دهه‌های گذشته هم رایج بود، آیا می‌تواند راهکاری مناسب برای برخورد با دانش‌آموزان و حفاظت از آنها باشد؟ سوالی که تیموریان به آن پاسخ می‌دهد: «این رفتارها جز ایجاد تنفر و انزجار، نتیجه‌ی دیگری ندارد. کیف دانش‌آموز حریم شخصی اوست؛ اتفاقی که برای نسل‌های دهه ۵۰ و ۶۰ افتاد و آن‌زمان هم مورد اعتراض بچه‌ها بود، چرا باید تکرار شود. به نظر می‌رسد نیاز به یک آموزش همگانی برای تعامل با نسل نوجوان داریم. به‌جای بازرسی بچه‌ها و ایجاد اضطراب و خشم در آنها باید فرهنگ‌سازی کرد، باید زیربنای تربیتی جامعه و بعد مدارس را درست کرد، سپس سراغ دانش‌آموز رفت.»
این جامعه‌شناس معتقد است که امروز هزاران مسئله مهم‌تر از موضوع حجاب در جامعه وجود دارد: «فرهنگ‌سازی با زور و خشونت انجام نمی‌شود. این نسل متفاوت از نسل‌های گذشته فکر می‌کند و هنجارهایش در بسیاری از موارد تغییر کرده است. با زور و فشار نمی‌توان مسئله‌ای را به او تفهیم کرد.»
این کارشناس آموزشی تاکید می‌کند که ساختار اجتماعی و سیاسی روی جامعه تاثیرگذار است و بخشی از والدین هنوز از ساختار سیاسی و اجتماعی تاثیر می‌پذیرند به‌همین‌دلیل نسل جوان نه والدین خود را قبول دارد و نه ساختار سیاسی، مذهبی و اعتقادی را: «وقتی دانش‌آموزان نمی‌توانند توسط والدین، ساختار خانواده و مدرسه ارضای روحی و روانی شوند، به فضا‌هایی مراجعه می‌کند که ساختار‌های اشتباه و ناامنی برایشان دارد.»
با زور و خشونت نمیشوددانشآموزان امروز فرزندان والدین دهه‌های ۵۰ و ۶۰ هستند؛ نسلی که به‌شدت تحت فشار جامعه و نسل پیش از خود بوده و برای تغییر سبک زندگی‌اش تلاش و هزینه‌های بسیاری پرداخت کرده است. سختگیری‌هایی که والدین در دوران نوجوانی با آن مواجه شدند، چه تاثیری بر اصول تربیتی آنها داشته است؟
تیموریان دراین‌باره می‌گوید: «معمولاً متولدین اواخر دهه ۸۰، والدین‌شان از نسل دهه‌های ۵۰ و ۶۰ هستند. فشار‌هایی که روی متولدین این دو دهه بود، ترس‌های پنهان و سختگیری‌ای که در مدرسه وجود داشت مثل رنگ جورابِ اصلاح صورت و... باعث شد پدران و مادران نخواهند همان تجربه را تکرار کنند، بنابراین آزادی‌هایی به فرزندشان داده‌اند تا کمبود‌های خودشان جبران شود. درحالی‌که باید به چارچوب آزادی‌ای که به فرزندشان می‌دهند، توجه کنند.»
به گفته این جامعه‌شناس نمی‌توان با این دانش‌آموزان نسل جدید، با پند و نصیحت صحبت کرد: «دانش‌آموزان امروزی به‌شدت از مسائل مذهبی گریزانند. بچه‌های امروز آگاه و مطالبه‌گرند و به‌راحتی سر کلاس اعلام می‌کنند که درباره یک موضوع خاص صحبت نکنید، ما گوش نمی‌دهیم. بخش عمده‌ای از این رخداد‌ها هم به مشکلاتی باز می‌گردد که در ساختار سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جامعه وجود دارد.»
او تاکید می‌کند که فرهنگ‌سازی و بالابردن سطح پذیرش دانش‌آموزان با زور و خشونت امکان‌پذیر نیست. متولیان تربیت و آموزش باید از جامعه‌شناسان، روانشناسان و افراد متخصص و باتجربه استفاده کنند و تیمی از این کارشناسان تشکیل دهند و با کمک آنها رویکرد مناسبی را برای تربیت نسل در پیش گرفت.
ما مقصریممدیر یک دبیرستان پسرانه هم که نخواست نامش در گزارش بیاید، می‌گوید که مصرف سیگار‌های الکترونیکی نسبت به گذشته بیشتر و گرایش به استفاده از این وسیله در میان نوجوانان پررنگ‌تر شده است.
او در گفتگو با هم‌میهن توضیح می‌دهد: «دانش‌آموزان معمولاً نمی‌توانند برای انتخاب خود استدلالی بیاورند و نهایتاً تاکید می‌کنند که استفاده از این سیگارها بسیار کمتر از سیگار‌های معمولی است و به‌همین‌دلیل هم استفاده از آن ضرری ندارد. ازطرف‌دیگر گرایش دانش‌آموزان نسبت به انجام رفتار‌های پرخطر نسبت به گذشته هیچ تغییری نداشته و همچنان مواردی مانند گرایش به سوء‌مصرف موادمخدر، الکل و رابطه‌های آسیب‌زا را در بر می‌گیرد. اما ممکن است میزان دسترسی دانش‌آموزان به این موارد نسبت به گذشته افزایش یافته باشد.»
این کارشناس آموزشی معتقد است که نوجوانان در حوزه ارزش‌های اخلاقی دچار چالش چندانی نیستند، بلکه هنجار‌های آنها تغییر کرده: «به‌عنوان مثال گفتگو و لحن دانش‌آموزان نسبت به گذشته تغییر زیادی داشته است. آنها در گفتگو‌های روزمره خود از کلمات و واژه‌هایی استفاده می‌کنند که بار معنایی قشنگی ندارد یعنی کلمه یا ناسزایی که در گذشته حین دعوا و برای توهین به‌کار می‌رفت، در مکالمات روزمره‌شان استفاده می‌شود و اصلاً هم آن را توهین‌آمیز نمی‌دانند.»
نسلی که باید قانع شوداو تاکید می‌کند که جامعه بزرگسال ما نمی‌تواند به خوبی حوزه هنجار‌ها و ارزش‌ها را از یکدیگر تفکیک کند و به‌همین‌دلیل قضاوت جامعه بزرگسالان نسبت به نوجوانان در برخی حوزه‌ها چندان هم درست نیست: «من سرکشی و عصیانی در نوجوانان نمی‌بینم، معتقدم که تعبیر‌های ما از این موضوع اشتباه است. این نسل، عصیانگر و سرکش نیست، اما به‌واسطه تحولاتی که در جهان و ایران رخ داده، پرسشگر شده و باید قانع شود. یعنی باید بتوانیم به زبان این نسل درباره موضوعی به آنها توضیح دهیم و حق انتخاب را هم برایشان قائل شویم. اما ما چنین رفتاری نمی‌کنیم و واکنش طبیعی او به رفتار ما عصیان است.»
این کارشناس آموزشی می‌گوید که ساختار‌های حاکم بر مسائل کلان کشور بیشتر بر باور‌های کلان بچه‌ها به‌ویژه دیدگاه‌های اعتقادی و مذهبی آنها تاثیری منفی داشته است. او اساسی‌ترین راهکار برقراری تعامل مناسب با دانش‌آموزان را تغییر نگاه والدین و مربیان از مفهوم تربیت می‌داند: «در جامعه ما آنچه توسط والدین و نهادهای امنیتی رخ می‌دهد «کنترل رفتار» است به‌جای مفهوم واقعی تربیت. تا فهمی در والدین و مربیان درباره تربیت و نقش آنها در این حوزه ایجاد نکنیم، راه‌های دیگر جواب نمی‌دهد. مثلاً در حوزه ایجاد نشاط در مدارس، باید توجه کرد که بچه‌ها اسباب نشاط خودشان را جور می‌کنند، زیرا نیاز طبیعی آنها تفریح و شادی است و آنها می‌توانند به‌خوبی این فضا را در بازی‌ها و دورهمی‌های‌شان ایجاد کنند. به نظر من، روش‌های غلط ما در برخورد با بچه‌ها و مداخله‌های تربیتی‌مان است که به‌دلیل فهم غلط از مفهوم تربیت در میان متولیان است. فهم آنها مبتنی بر کنترل بیرونی است یعنی گمان می‌کنند طرف مقابل را باید به‌نوعی کنترل و تربیت کنند که شبیه خودشان شود. به نظر من، تا وقتی این رویکرد در میان والدین و مربیان وجود دارد، نمی‌توان از نوجوانان انتظار زیادی داشت.»
این کارشناس آموزش تاکید می‌کند که اسناد بالادستی مانند سند تحول آموزش تعریف‌های خوبی از مفهوم تربیت ارائه داده، بنابراین مهم است که متولیان آموزش این موضوع را موردتوجه قرار دهند. درحالی‌که این مسئله در کانون توجه متولیان آموزش نیست: «وقتی موضوعی در کانون توجه نیست، طبیعتاً تلاشی هم برای جاری‌شدن آن در سیستم آموزشی نمی‌شود.»
tags # معلم ، دانش آموزان سایر اخبار
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان